Eindexamen of geen eindexamen
Eindexamen of geen eindexamen, dat is de vraag. Slechts tweemaal sinds de start van het fenomeen ‘eindexamen’ in het midden van de negentiende eeuw, is deze vraag gesteld. Uiteraard dit jaar, 2020, als gevolg van de Corona-crisis. Vandaag 4 juni, horen alle leerlingen van het voortgezet onderwijs of ze zijn geslaagd of niet, maar een eindexamen hebben ze niet afgelegd. Slagen vindt plaats op basis van de resultaten van het schoolonderzoek.
De eerste keer dat de vraag werd gesteld was in 1945, het jaar van de bevrijding, die in mei plaatsvond, toevallig ook eindexamentijd. Het schooljaar 1944-1945 was niet bepaald normaal verlopen. Terwijl de ene helft van Nederland werd bevrijd, zuchtte de andere helft onder een steeds grimmiger bezettingsregime en een ongekende hongerwinter. Het onderwijs stagneerde. Veel mannelijke leerkrachten werden in het kader van de Arbeitseinsatz naar Duitsland afgevoerd. Het front trok dwars over Nederland. Op verschillende plaatsen werd zwaar gevochten. Uiteindelijk werd bepaald dat op alle scholen voor voortgezet onderwijs (mulo, mms, hbs, lyceum, gymnasium) geen eindexamens zouden worden afgenomen. Uitzondering vormden leerlingen die zich ‘onvaderlandslievend’ hadden gedragen. Uitstel naar het najaar was geen optie omdat de omstandigheden in het land gedurende het examenjaar te verschillend waren. Wat dan bijvoorbeeld te doen met leerlingen die naar Duitsland waren weggevoerd. Men kon van hen niet verlangen dezelfde examens af te leggen als leerlingen die relatief weinig last hadden gehad van de bezetting.
Dit Corona-jaar wordt de vraag gesteld of de diploma’s van 2020 zonder eindexamen wel evenveel waarde hebben als een diploma met eindexamen. Dat was in 1945 niet anders. Er werd gevreesd dat de geslaagden van 1945 minder intellectuele bagage zouden hebben en niet voor vol zouden worden aangezien. Anderen betoogden juist dat de eindexamenleerlingen, juist door de verschrikkingen van de oorlog, ter compensatie meer levenservaring opgedaan hadden. Hoe dan ook, van enig nadelig effect is nooit iets gebleken. De eindexamengeneratie van 1945 is prima terecht gekomen. Dat zal voor de leerlingen van 2020 niet anders zijn.
